سوگ در کودکان

مرحله اول، شوک و انکار می باشد. وقتی کسی را که دوستش داریم میمیرد، احساس کرختی، بهت، گیجی و ناباوری داریم و نمی‌پذیریم عزیزمان را از دست داده‌ایم. در مرحله بعد خشم بروز می‌کند. از جهان و از مردم عصبانی هستیم، به شرایطی که پیش آمده اعتراض داریم، احساس آشفتگی می کنیم و از دست همه چیز و همه کس دلخوریم. ناامیدی و درهم ریختگی مرحله بعدی است. در این مرحله بی قراریم، گریه می‌کنیم، ممکن است احساس گناه داشته باشیم. احساس می‌کنیم می‌توانستیم به او کمک کنیم و نکردیم و احساس تنهایی می‌کنیم. در مرحله پذیرش، فرد وضعیت موجود را می‌پذیرد و با آن کنار آمده و به زندگی معمولش باز می‌گردد. طی کردن مراحل فوق برای همه کسانی که با فقدانی روبه‌رو می‌شوند لازم است.

سوگ چه علائم و واکنش‌هایی را در کودک ایجاد می‌کند؟

هر کودکی به روش خاص خود با پدیده سوگ روبرو می‌شود. واکنش‌هایی که به صورت شایع در کودکان در حال سوگ دیده می شود، شامل:

• شوکه شدن و ناباوری
• انکار و بی‌تفاوتی (انجام رفتارهای معمول، گویی اتفاقی نیافتاده)
• ترس و اضطراب
• اجتناب از تنها ماندن در خانه
• اجتناب از تنها خوابیدن
• چسبندگی به والدین و ترس از مدرسه
• شکایات جسمی مانند سردرد، دل درد، تهوع
• مشکلات خواب: دیدن رویاهایی از شخص از دست رفته و یا بی‌خوابی یا امتناع از خوابیدن
• اندوه و دلتنگی که ممکن است خود را با علائم گریه کردن‌های مکرر، گوشه‌گیری و … نشان دهد.
• اشتغال ذهنی با خاطرات شخص از دست رفته
• افت تحصیلی، مشکل تمرکز و توجه روی تکالیف مدرسه
• احساس خشم که در پسران بیشتر دیده می‌شود و خود را به صورت پرخاشگری، حملات قشقرق، ناسزا گفتن و … نشان می‌دهد.

نمونه‌هایی از این افکار کلیشه‌ای نادرست:

• بهتر است جلوی کودک داغدیده راجع به مرگ صحبت نکنیم!
• بهتر است از صحبت هایی که در بچه‌ها ایجاد گریه می‌کند، اجتناب کنیم!
• بهتر است بچه‌ها در مراسم سوگواری شرکت نکنند!
• بچه‌های خردسال آنقدر کوچک هستند که سوگ و اندوه را نمی‌فهمند!
• هنوز بچه‌ای، بزرگ شوی همه چیز فراموشت می‌شود!
• او به یک مسافرت طولانی رفت!
• او به یک خواب عمیق رفت!
• خدا او را از ما گرفت، چون خیلی خوب بود! او تو را از آسمان نگاه می کند، پس بهتر است مواظب رفتارهایت باشی!
• اینقدر گریه نکن، بیمار می شوی!

این نگرش‌ها و انتقال آنها به کودکان مانع طی شدن مراحل سوگ شده و به کودکان آسیب میزند.

توصیه های لازم برای والدین:

• به کودکان فرصت دهید در مورد احساسات و افکارش شان صحبت کنند.
• می توانید از او بخواهید نامه‌ای به فردی که از دست داده است بنویسد.
• می توانید از او بخواهید داستانی واقعی یا خیالی را برای بقیه درباره مرگ متوفی تعریف کند.
• می‌توانید از او بخواهید در مورد سوگ فردی که از دست داده یا احساسی که دارد نقاشی کند.
• در مورد پدیده مرگ به روشنی برای کودک توضیح دهید و واقعیت‌ها را بگویید. به سوالات کودک در مورد مرگ پاسخ دهید، اما اگر چیزی را نمی دانید بگویید نمی دانم، می توانیم آن را از دیگران بپرسیم. از گفتن کلمه نمی‌دانم نهراسید.
• از تشبیه کردن مرگ به خواب یا سفرخودداری کنید. با این کار آنان را هنگام خواب یا سفر دچار وحشت می‌کنید.
• اگر کودک تمایل دارد در مراسم تدفین و بزرگداشت شرکت کند، این اجازه را به او بدهید.
• برگشتن به مدرسه باعث به وجود آمدن حس آرامش بخشِ برگشت به زندگی معمولی و طبیعی قبلی می‌شود ولی انتظار نداشته باشید کودک داغدیده به سرعت به سطح عملکرد تحصیلی پیشین برگردد.

فاطیما یعقوبی